10. pop-politics

Σε μία επιφυλλίδα του (που βαριέμαι να αναζητήσω), ο Γιανναράς είχε γράψει ότι στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ δύσκολο να βρεις κάποιον να μιλήσεις σοβαρά για μεταφυσικά θέματα: οι περισσότεροι άθεοι ουσιαστικά έχουν έναν copy & pasted από τη Δύση αντικληρικαλισμό, οι ένθεοι βλέπουν την πίστη τους σαν μέσο για να ταυτίζονται με άλλους μπαμπουίνους (και συνήθως να μισούν διαφορετικούς μπαμπουίνους) και γενικά ελάχιστοι καταλαβαίνουν ότι αυτά τα πράγματα έχουν βάθος και απαιτούν λίγη κούραση εκ μέρους του νιονιού μας για να μην καταντάμε cargo culters. Άσε που απαιτούν και νιονιό, προσθέτω εγώ.

Το φαινόμενο είναι γενικό και δεν περιορίζεται με κανέναν τρόπο στα μεταφυσικά ζητήματα, ή -εδώ που τα λέμε- στην Ελλάδα, αν και εγώ θα περιοριστώ κυρίως σε ελληνικά παραδείγματα και από το δικό μου ιδεολογικό χώρο (αριστερά, υποθέτω) γιατί αυτά ξέρω καλύτερα. Πάρτε για παράδειγμα τα πολιτικά θέματα:

Η αριστερά στην Ελλάδα ανέκαθεν (αλλά κυρίως μετά το 1974) σκοράρει πραγματικά άψογα στους τομείς της συνωμοσιολογίας, του μανιχαϊσμού, του κόμπλεξ ανωτεροκατωτερότητας, της αποθέωσης των συμβόλων σε βάρος της πραγματικότητας, του εθνικισμού και εν γένει της θυμικής "σκέψης".

Η δεξιά στην Ελλάδα ανέκαθεν (αλλά πιο πολύ μετά το 1949 και κυρίως μετά το 1989 -oh boy, τι μαλακίες πιστεύουν αυτοί οι δεξιοί μετά το 1989!!!) σκοράρει πραγματικά άψογα στους τομείς της συνωμοσιολογίας, του μανιχαϊσμού, του κόμπλεξ ανωτεροκατωτερότητας, της αποθέωσης των συμβόλων σε βάρος της πραγματικότητας, του εθνικισμού και εν γένει της θυμικής "σκέψης".

Ουσιαστικά πρόκειται για την ίδια επιφανειακή θεώρηση, ντυμένη από τη μία με ένα προοδευτικό περιτύλιγμα και από την άλλη με ένα συντηρητικό περιτύλιγμα. Τώρα, αναλογιστείτε λιγάκι τι είδους πράγματα φημίζονται για την ιδιότητά τους να επιπλέουν στην επιφάνεια.

Ακριβώς.

Ας το δούμε καλύτερα με δύο παραδείγματα: η Αριστερά μιλάει για ελίτ, που ελέγχουν τον κόσμο και τον κατευθύνουν κατά τα συμφέροντά τους. Θα δείτε αυτήν την ορολογία στον Τσόμσκι, στους anti-globalization και τοπικά στο Φωτόπουλο.

Τώρα, δεν ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν ελίτ ή δεν ελέγχουν/κατευθύνουν τον κόσμο (στο βαθμό που μπορούν). Όμως τόσο ο Τσόμσκι όσο και ο Φωτόπουλος δεν προσωποποιούν το θέμα. Διαβάστε προσεκτικά την αρχική σελίδα του Inclusive Democracy και θα δείτε ότι οι ελίτ δεν είναι παρά ένα αναδυόμενο (emergent) χαρακτηριστικό του πολιτικο-οικονομικού μας συστήματος. Δηλαδή, όπως είναι δομημένο -από τον τρόπο ζωής μας τα τελευταία 200 χρόνια- το σύστημα, προκύπτουν 500-1000 "θέσεις" για ελιτάνθρωπους. Δείτε τις σαν κουτάκια. Τα κουτάκια συστημικά προσδιορίζουν σχεδόν απόλυτα το πώς θα συμπεριφερθούν οι άνθρωποι που θα μπούνε μέσα σε αυτά, αφήνοντας ίσως κάποια μικρά περιθώρια π.χ. για τις ξεχωριστές πινελιές προσωπικού στυλ του Τζούνιορ. Εφ' όσον το σύστημα παραμένει δομικά το ίδιο (ουσιαστικά ένα είδος δαρβινισμού με κεντρικό κριτήριο επιβίωσης την οικονομική ισχύ), θα ρέπει διαρκώς προς την ίδια κατάσταση ισορροπίας: 500 ζάπλουτοι μας κάνουν ό,τι θέλουν (για την ακρίβεια θα μας κάνουν πολύ συγκεκριμένα πράγματα, ήτοι διαρκώς φτωχότερους και πιο αδύναμους), μέχρι να ξανάρθει ο μεσαίωνας. Η δυναμική του συστήματος είναι ακατανίκητη και όσοι μιλάνε για πλημμυρίδες που σηκώνουν όλες τις βάρκες δεν έχουν ι-δέ-α από πολύπλοκα συστήματα, για μένα πέφτουν στην παγίδα της ψευδοεπιστήμης και εν πάσει περιπτώσει αγνοούν ότι το χρήμα δεν είναι ουδέτερη μεταβλητή αλλά παράγων πολιτικής ισχύος. Οι Inclusive Democracy το ξέρουν αυτό, γι' αυτό και δεν ισχυρίζονται -όπως ο Marx- ότι το όραμά τους θα προκύψει νομοτελειακά από τη δυναμική του συστήματος. Αντιθέτως θεωρούν ότι το όραμά τους δεν προκύπτει με τίποτα νομοτελειακά. Μπορεί να προκύψει μόνο εφ' όσον αρκετοί άνθρωποι το επιλέξουν. Και με αλλαγές στα χαμηλά επίπεδα, όχι στα αναδυόμενα. My type of people, ανεξάρτητα από τις επιμέρους ενστάσεις.

Ξεφύγαμε όμως. Καιρός για εκλαϊκευση[*]. Αγαπητοί φιδέμπορες χιμπατζήδες:
α) Ο Φωτόπουλος και ο Τσόμσκι σας λένε ότι επειδή ζείτε όπως ζείτε, το αναγκαίο τίμημα είναι να προκύπτει ο Τζούνιορ που καταστρέφει τον πλανήτη.
β) Εσείς καταλαβαίνετε ότι επειδή υπάρχει ο Τζούνιορ, καταστρέφει τον πλανήτη.

Καταλαβαίνετε νομίζω τις σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δύο θεωρήσεις:
1) Η (α) είναι γενικά σωστή, ενώ η (β) είναι ουσιαστικά η παλιά κακή ιστορία των "Εκείνων". Σε αυτό το σημείο ο αριστερός φιδέμπορας (ή μάλλον φιδοαγοραστής) χιμπατζής ταυτίζεται απόλυτα με το δεξιό φιδέμπορα χιμπατζή που τρέμει τους ανθέλληνες και τους Σοφούς της Σιών.
2) Η (α) δεν πέφτει στο λάκκο του ανθρωποκεντρισμού, ενώ η (β) βρίσκεται μέσα, κάνει πάρτι και αναρωτιέται αν είναι τόσο σκοτεινά επειδή το έχει παρακάνει με τα μπαφίδια.
3) Η (α) υπονοεί ότι η λύση για να μην καταστρέφεται ο πλανήτης είναι να μη ζούμε όπως ζούμε (μη φανταστείτε όμως τίποτα τρελά διαφορετικό, τα αναδυόμενα χαρακτηριστικά [καταστροφή του πλανήτη] είναι ΤΡΟΜΕΡΑ ευαίσθητα σε δομικές αλλαγές [τρόπος ζωής μας]). Η (β) υπονοεί ότι πρέπει να σκοτώσουμε το Τζούνιορ, ή να βάλουμε έναν καλό Τζούνιορ στη θέση του. Αυτό δεν είναι εντελώς λάθος (ο Ρούζβελτ με το New Deal κατάφερε να αντιστρέψει τη συστημική τάση προς οικονομική φιλελευθεροποίηση για 50 χρόνια), αλλά μακροπρόθεσμα -είπαμε- η δυναμική του συστήματος είναι ακατανίκητη. Με τη μαθηματική έννοια.
4) Στην (α) φταίμε όλοι και πρέπει να δράσουμε όλοι, ενώ στη (β) φταίνε "Αυτοί".

Τελικά η (α) είναι μία απόπειρα να εξεταστεί και να τροποποιηθεί ορθολογιστικά η πραγματικότητα, με γνώμονα το (μη ορθολογιστικό αλλά σημαντικό) μακροπρόθεσμο πανανθρώπινο συμφέρον. Είναι σωστή αριστερή προσέγγιση. Η (β) είναι μία βολική ιστοριούλα για φιδέμπορες χιμπατζήδες που αυτοαποκαλούνται αριστεροί.

Υπάρχει τέλος και η προσέγγιση (γ), των Ανδριανόπουλος & CO που λέει "ας ζούμε όπως ζούμε. Σιγά μην καταστραφεί ο πλανήτης και στο κάτω-κάτω ο Τζούνιορ κάνει πιο πολύ καλό παρά κακό". Ας την ονομάσουμε "famous last words". Για μένα πάντως δε διαφέρει πολύ από τη (β). Στηρίζεται σε μία θεμελιώδη παρεξήγηση της φύσης των εξελικτικών φαινομένων. Όντως, το σύστημα βελτιώνεται. Οι δεινόσαυροι όμως εξαφανίζονται. Η παρεξήγηση των (γ) έγκειται στο ότι νομίζουν πως στην όλη ιστορία αυτοί είναι τα θηλαστικά.

Συνέχεια αργότερα ή αύριο. Ή μεθαύριο. Έχουμε και δουλειές.

[*] στο linux το "ι" με διαλυτικά και τόνο είναι shift+τόνος, τόνος, ι. Στα windows υποθέτω πως θα απαιτούνται τουλάχιστον οι τριπλάσιες ενέργειες και σίγουρα θα μπλέκεται και κάποιο ποντίκι. Άντε να γυρίσω σπίτιιιιι!