χέρι-μαχαίρι(;)-κουκουβάγια...

Στην ανάγνωση των ιερογλυφικών αυτό που βοήθησε πάρα πολύ ήταν τα cartouche. Τα cartouche είναι κάτι αστεία πλαισιάκια (σε σχήμα Ο| ή Ω) που περιέχουν ένα κύριο όνομα , συνήθως συνοδευόμενο από τίτλο (θεού, βασιλιά ή κάτι παρόμοιο). Κάτι σαν registered trademarks δηλαδή.

Ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορούν να συμβούν σε έναν αποκρυπτογράφο είναι τα κύρια ονόματα. Γιατί σε αντίθεση με τις καθεαυτό λέξεις, τα κύρια ονόματα δεν πολυαλλάζουν από τη μία γλώσσα (ή σύστημα γραφής) στην άλλη. Έτσι, ο Young και ο Champollion (και αρκετοί άλλοι πριν από αυτούς) επωφελήθηκαν από το γεγονός ότι τα cartouche που εμφανίζονται στη στήλη της Ροζέττας υποχρεωτικά έπρεπε να περιέχουν κάτι που να μοιάζει με τα ελληνικά κύρια ονόματα Πτολεμαίος, Αλέξανδρος, Κλεοπάτρα κλπ που εμφανίζονται στο ελληνικό κομμάτι της στήλης. Είχαμε δηλαδή μία 1-1 φωνητική αντιστοιχία ανάμεσα σε 3-4 cartouche και 3-4 ελληνικές λέξεις, πράγμα που προφανώς έκανε την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών των συγκεκριμένων cartouche πιο εύκολη. Για όποιον ενδιαφέρεται, στην απόδοση ξένων ονομάτων τα ιερογλυφικά λειτουργούν σχεδόν 100% φωνητικά και αποδίδουν ακόμα και φωνήεντα. Βέβαια οι Αιγύπτιοι δεν ήταν πολύ υπέρ των φωνηέντων, οπότε ακόμα και στο Αλέξανδρος η φωνητική απόδοση είναι κάτι σαν Alesssdrs, αλλά οι αποκρυπτογράφοι βγάλανε άκρη.


(πηγή: http://www.artyfactory.com/)
Σήμερα όμως θα ασχοληθούμε με τα παλιά cartouche. Αυτά του Μέσου Βασιλείου ας πούμε. Όπου τα ιερογλυφικά χρησιμοποιούνται στην πλήρη τους πολυπλοκότητα, την πολυπλοκότητα ενός λογοσυλλαβικού συστήματος γραφής. Πάμε λοιπόν να διαβάσουμε το παραπάνω cartouche.

Η κατεύθυνση είναι -σε γενικές γραμμές- από τα δεξιά προς τα αριστερά και από τα πάνω προς τα κάτω. Το πρώτο σύμβολο (αυτό που μοιάζει με χασαπομάχαιρο) διαβάζεται "i". Το σκάκι διαβάζεται mn. Τα κυματάκια από κάτω από το σκάκι διαβάζονται επίσης n, αλλά παίζουν βοηθητικό ρόλο: ενισχύουν το n στο "mn", το οποίο αλλιώς θα σιγούσε (θα είχαμε "m"). Άρα, η πρώτη σειρά είναι "imn". Θα επιστρέψουμε εκεί αργότερα.

Πάμε τώρα στη δεύτερη σειρά: το ημικύκλιο διαβάζεται "t". Το (συγκεκριμένο) πουλί διαβάζεται "w". Το δεύτερο ημικύκλιο διαβάζεται επίσης "t". Άρα "twt". Το άλλο το σταυροειδές διαβάζεται ankh. Άρα όλη η σειρά διαβάζεται twt-ankh.

Στην τρίτη σειρά τώρα τα ιερογλυφικά λειτουργούν ως λογογράμματα. Η ποιμαντική ράβδος σημαίνει "Άρχων". Το μεσαίο που είναι σαν στύλος είναι το λογόγραμμα της Ηλιουπόλεως και το λουλουδάκι που είναι σα dildo στα αριστερά είναι το σύμβολο της Άνω Αιγύπτου.

Άρα, το cartouche διαβάζεται: imn-twt-ankh [άρχων] [Ηλιούπολις][Άνω Αίγυπτος].

Και τώρα θα δούμε γιατί οι Αιγύπτιοι ήταν μάγκες: το imn στο 99% των περιπτώσεων διαβάζεται amun, που είναι η αυθεντική version του ονόματος του θεού που οι Έλληνες αποδίδουν ως "Άμμων Ρα". Λόγω σεβασμού, όπου υπάρχει σαν συνθετικό κάποιας λέξης γράφεται μπροστά, ανεξάρτητα από την πραγματική του θέση στη λέξη. "Ηλιούπολις της Άνω Αιγύπτου" είναι προσωνυμία της Θήβας. Το twt είναι ό,τι πλησιέστερο μπορούσαν να αποδώσουν τα ιερογλυφικά στη συλλαβή tut. Με αυτά τα τρία στοιχεία, φτάνουμε στην τελική ανάγνωση: Tutankh-amun, Άρχων της Θηβας.

Κυρίες και κύριοι, η υπογραφή του Τουταγχαμών!...

Και τώρα ερχόμαστε στο κυρίως θέμα. Κάποιοι, θεωρούν ως ένδειξη τρομερά υψηλής πολιτισμικής στάθμης των Αιγυπτίων το γεγονός ότι μετά από 100.000 χρόνια λίθινης εποχής, δηλαδή ενασχόλησης με πέτρες, ήξεραν πλέον να ασχολούνται και με μεγάλες πέτρες (λες και όλοι οι άλλοι έφτιαχναν τίποτα... αχυροκάλυβα στο τέλος της λίθινης εποχής!).

Προσωπικά θεωρώ πολύ μεγαλύτερη πολιτισμική τους επιτυχία την επινόηση ενός τόσο εξεζητημένου συμβολικού συστήματος όπως τα ιερογλυφικά. Σύμβολα=αφηρημένη σκέψη=πολιτισμός. Πολύπλοκα σύμβολα = πολύπλοκη αφηρημένη σκέψη = προχωρημένος πολιτισμός. Ίσως όχι τόσο στον τεχνικό, μαγικό, ουφολογικό ή άλλον τομέα από αυτούς που θεωρούν σημαντικούς οι Νεοεποχίτες. Ίσως να μην έχει αυτό το επίτευγμα και πολλά να μας διδάξει από πρακτικής άποψης (imn-twtankh-Ηλιόπολις-Άνω Αίγυπτος;;;; Αλφάβητο και πάλι αλφάβητο!). Αλλά έχει την αξία του. Μας λέει ότι οι Αιγύπτιοι δεν ήταν καθόλου ηλίθιοι και σίγουρα πολύ πιο έξυπνοι από το μέσο νεοεποχίτη. Απλώς σκέφτονταν διαφορετικά από εμάς. Τελείως διαφορετικά από εμάς. [Ας πούμε είχαν μια ψύχωση με το πρωτόκολλο ("το όνομα του Amun πρώτο") ενδεικτική μιας τρισχιλιόχρονης αυτοκρατορίας στην οποία το ιερατείο έλυνε κι έδενε.]

Παραπέμπω τους ενδιαφερόμενους στο κεφάλαιο για τα ιερογλυφικά του εξαιρετικού Lost Languages του Anrew Robinson (απ' όπου και η ανάγνωση του cartouche του Τουταγχαμών, μη νομίζετε ότι γεννήθηκα ξέροντάς τα όλα αυτά). Επίσης εδώ μπορείτε να δείτε πώς θα έμοιαζε το δικό σας cartouche (δεν είναι όμως πολύ ακριβές, είπαμε ένας Αιγύπτιος θα έβαζε το πολύ 1-2 από τα φωνήεντα του ονόματός σας το οποίο μάλλον θα πρόφερε ούτως ή άλλως αρκετά διαφορετικά). Από το προσεγγιστικό cartouche του ονόματός μου (Dimitris) είναι και ο τίτλος του σημερινού ποστ.