hocus medica et pocus materia[3]

Ερχόμαστε τώρα στο Νόμο των Ομοίων. "Ας θεραπευτούν τα Όμοια με τα Όμοιά τους", ή "similia similibus curantur" για να γουστάρει και η διαδικτυακή ηχώ της DiS.

Το πρόβλημα δεν είναι τόσο στην κεντρική ιδέα. Είναι πράγματι δόκιμος ένας κόσμος στον οποίον αυτή ισχύει. Βέβαια δεν έχει τεκμηριωθεί κάτι τέτοιο[+] και με αυτό σαν βάση θα διατυπώσω ένα μίνι-κράξιμο αυτής της θρασύτατης ιδέας.

Η κυριότερη ένσταση που μπορεί να διατυπωθεί απέναντι σε αυτόν το νόμο, είναι ότι εισάγει ένα στοιχείο ανθρωποκεντρικής υποκειμενικότητας που είναι μάλλον απαράδεκτο για συμπαντικές αλήθειες.

Εφιστώ την προσοχή σας στη διαφορά ανάμεσα στα "όμοια" και στα "ίδια".

Δύο πράγματα είναι όμοια όταν έχουν κάποιο παρόμοιο χαρακτηριστικό (ή και περισσότερα). Ας πούμε όλα τα τετράγωνα είναι όμοια, γιατί το καθένα έχει 4 γωνίες των 90 μοιρών και 4 ίσες πλευρές.

Δύο πράγματα είναι ίδια... βασικά όταν είναι ολόιδια :).

Στα αγγλικά φαίνεται καλύτερα η διαφορά: το "ίδιος" είναι "same", ενώ το "όμοιος" είναι "similar" (και για την ακρίβεια 9 στις 10 το similar μεταφράζεται σαν "παρόμοιος" που στα ελληνικά ακούγεται πιο ασθενές από το "όμοιος").

Τεχνικά το να τεκμηριώνεις ομοιότητα στις λειτουργία λόγω ομοιοτήτων στη μορφή, είναι λογικό σφάλμα: εσφαλμένη αναλογία, για να μην πω τίποτα βαρύτερο.

Ας πούμε, το να σας λέω ότι το κρεμμύδι θεραπεύει την πευφηκήτιδα[*] (καλά, αν το έγραψα σωστά πάω να παίξω Τζόκερ) μόνο και μόνο επειδή και τα δύο ερεθίζουν τα μάτια, είναι λίγο σαν να σας λέω ότι μια μπάλα του μπάσκετ μπορεί να αντικαταστήσει τη Γη σαν χώρος κατοικίας της ανθρωπότητας μόνο και μόνο επειδή και τα δύο είναι σφαιρικά.

Καταλαβαίνετε πού είναι το πρόβλημα: Το πρόβλημα είναι ότι όταν λέμε ότι δυο πράγματα είναι όμοια, αναφερόμαστε σε μία (υποκειμενικά ορατή) κοινή ιδιότητα. Τα πράγματα αυτά καθ' εαυτά μπορεί κατά τα άλλα να είναι εντελώς διαφορετικά. Πρόκειται για επιφανειακή αντιμετώπιση πρώτου μεγέθους. Αν είναι δυνατόν ένα κρεμμύδι να είναι όμοιο με την πευφηκήτιδα επειδή προκαλούν ερεθισμό στα μάτια!

[Νομίζω πως αυτό που προσπαθώ να πω θα γίνει πιο ξεκάθαρο με το παράδειγμα της αλλοπαθητικής. "Αλλοπαθητική" ονομάζουν οι περισσότεροι ομοιοπαθητικοί τη συμβατική ιατρική, στη βάση της λανθασμένης πεποίθησης ότι αυτή στηρίζεται στην ιδέα ότι "κάτι θεραπεύεται με το αντίθετό του" (και όχι με το όμοιό του).

Η πεποίθηση αυτή είναι σε γενικές γραμμές λανθασμένη. Ας πούμε μια πληγή θεραπεύεται βάζοντάς της Μπεταντίν ή κάποιο άλλο απολυμαντικό. Αυτό έχει σαν σκοπό να εμποδίσει τη μόλυνση και το γαγγραίνιασμα. Είναι σωστό όμως να πούμε ότι το Μπεταντίν είναι το αντίθετο της γάγγραινας; Το Μπεταντίν είναι απλά κάτι που σκοτώνει τους μικροοργανισμούς που προκαλούν γάγγραινα. Δεν είναι το αντίθετό τους.

Με την ίδια "λογική", το υδροκυάνιο είναι το αντίθετο του ανθρώπου, μια και σε σκοτώνει σε χρόνο dt. Όμως και το αρσενικό σε σκοτώνει σε χρόνο dt. Είναι κι αυτό αντίθετο του ανθρώπου; Άρα είναι το ίδιο πράγμα με το υδροκυάνιο; Και με μια νταλίκα που σε πατάει; Και με μια σφαίρα; Και με μια ανακοπή καρδιάς;

[δεν αντέχω στον πειρασμό: ίσως η θεραπεία για δηλητηρίαση από αρσενικό είναι νερό που έχουμε μαζέψει από το πλύσιμο μιας νταλίκας;]

Θέλω να πω, ο κόσμος δε μας κάνει ιδιαίτερα τη χάρη να δουλεύει με τρόπο που θα βρίσκαμε κατανοητό, για τον απλούστατο λόγο ότι υπήρχε επί τουλάχιστον 10.000.000.000 χρόνια χωρίς εμάς και δε θα αλλάξει συνήθειες τώρα στα γεράματα.

Η εξαιρετικά πολύπλοκη αιτιακή σχέση ανάμεσα στην επάλειψη με Μπεταντίν και στην αποτροπή της γάγγραινας δε μπορεί να εξηγηθεί με μια υπεραπλούστευση του τύπου "Μπεταντίν = αντιγάγγραινα" παρ' όλο που συχνά βολεύει να σκεφτόμαστε έτσι. (δε θα κάτσει τώρα ο γιατρός να σκεφτεί αυτό που έμαθε στο πανεπιστήμιο για τη βιολογία των παθογόνων μικροοργανισμών και τις χημικές ιδιότητες του Μπεταντίν κλπ, θα σκεφτεί απλά "για να μη γαγγραινιάσει θα βάλω Μπεταντίν γιατί το Μπεταντίν αποτρέπει τη γάγγραινα")

Μια υπεραπλούστευση εκ των υστέρων δεν είναι καθόλου το ίδιο με μια υπεραπλούστευση εκ των προτέρων.]

Όλα τα παραπάνω (όπως και η αντίδρασή μου σε οποιοδήποτε δείγμα Μαγικής Σκέψης) συνοψίζονται στην ερώτηση "με τι θράσος ρε παλιοπίθηκα τοποθετείς την αφεντομουτσουνάρα σου στο κέντρο του Σύμπαντος και κάθεσαι και του υπαγορεύεις πώς δουλεύει; Ποιος νομίζει ότι είναι το φτωχό μυαλουδάκι σου; Ε; ΠΟΙΟΣ;;;"
------------
[+] και η συζήτηση της όλης ιδέας σε επίπεδο επιχειρημάτων τελειώνει ακριβώς εκεί, το υπόλοιπο post είναι απλά μεταφιλοσοφικό αυθάδες τέντωμα της γλώσσας, ένας πειρασμός στον οποίο δε μπόρεσα να αντισταθώ.
[*] δεν ισχυρίζομαι ότι η ομοιοπαθητική θεραπεία για την πευφηκήτιδα είναι όντως κρεμμύδι (εξάλλου είπαμε ότι είναι νερό), φέρνω απλώς ένα παράδειγμα.