Υπολογιστική Νοημοσύνη

Εδώ και 3-4 εβδομάδες, ασχολούμαι πολύ έντονα με "εξωτικές" μεθόδους Τεχνητής Νοημοσύνης. Νευρωνικά Δίκτυα, Εξελικτικοί Αλγόριθμοι, Νοημοσύνη Σμήνους, Ασαφής Λογική, ξέρετε τώρα. Η ορολογία είναι "Υπολογιστική Νοημοσύνη". Αυτές οι μέθοδοι έχουν δύο κοινά:

Το πρώτο είναι ότι μιμούνται βιολογικά φαινόμενα (ας πούμε τα Νευρωνικά Δίκτυα μιμούνται τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου σε ηλεκτροχημικό επίπεδο). Η Κλασσική Τεχνητή Νοημοσύνη είναι μάλλον πλατωνική στη σύλληψή της. Προσπαθεί να μοντελοποιήσει έννοιες, συλλογισμούς και αξιώματα. Τον τρόπο με τον οποίο νομίζουμε ότι σκεφτόμαστε. Οι μέθοδοι αυτές όχι. Δεν έχουμε παρά μόνο επιφανειακή ιδέα για το πώς ένα νευρωνικό δίκτυο που παίρνει στην είσοδό του μία ανδρική φωτογραφία 128x128 pixel σαν μια ακολουθία 16384 ακεραίων μπορεί και αποφαίνεται με 90% επιτυχία αν ο άνδρας της φωτογραφίας έχει μουστάκι[*]. Αν κοιτάξεις το νευρωνικό δίκτυο, δεν υπάρχει τίποτα στην κατάστασή του που να σε παραπέμπει σε μουστάκια, μπανάνες, ή, εδώ που τα λέμε, απόφαση. Σημειώστε ότι αν κοιτάξεις έναν εγκέφαλο, επίσης δεν υπάρχει τίποτα στην κατάστασή του που να σε παραπέμπει σε αξιώματα, έννοιες ή συλλογισμούς, γεγονός που υπονοεί ότι ο Πλάτων δεν τα έλεγε και πολύ σωστά.

Το δεύτερο και σημαντικότερο είναι ότι τα συστήματα υπολογιστικής νοημοσύνης επιδεικνύουν δύο σημαντικές ιδιότητες κάθε πολύπλοκου συστήματος: αυτοργάνωση και αναδυόμενα χαρακτηριστικά. Εν ολίγοις, συστήματα των οποίων τα μέλη αλληλεπιδρούν έντονα, τείνουν να συμπεριφέρονται με εύτακτο τρόπο. Επίσης ως συστήματα τείνουν να εμφανίζουν συλλογικά χαρακτηριστικά που δεν προκύπτουν με κανένα προφανή τρόπο από τα χαρακτηριστικά των μελών τους.

Π.χ. σε ένα νευρωνικό δίκτυο (ή στον εγκέφαλο), ο κάθε νευρώνας κάνει κάτι τρομερά ηλίθιο και απλό: παίρνει ένα σήμα από την είσοδό του, το περνά από ένα φίλτρο και το στέλνει στην έξοδό του. Οι συνάψεις μεταξύ δύο νευρώνων, απλά ενισχύουν ή αποδυναμώνουν το σήμα ανάλογα με το πώς έχουν ρυθμιστεί κατά την εκπαίδευση του δικτύου (ή του εγκεφάλου). Κι όμως, στην τελική έξοδο, βγαίνει συγκεκριμένο σήμα αν ο άνδρας έχει μουστάκι και συγκεκριμένο (διαφορετικό σήμα) αν δεν έχει. Παρομοίως στον εγκέφαλο, το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι κουνάτε το χέρι σας, ή ότι κλαίτε, ή ότι σας έρχεται μια ιδέα. Ο κάθε νευρώνας είναι απλά ένα πανηλίθιο φίλτρο, για το οποίο δεν υπάρχουν καν οι έννοιες "μουστάκι", "στενοχωριέμαι" κλπ. Όλη η εξυπνάδα (και οι αντίστοιχες έννοιες μαζί) αναδύεται από το σύνολο των νευρώνων και συγκεκριμένα από τις αλληλεπιδράσεις τους.

Ερώτημα: πόσα οφείλουμε στη συλλογική εξυπνάδα μας, ως είδος; Πόσα από τα συλλογικά πράγματα που συμβαίνουν (καλλιτεχνικά ρεύματα, θρησκείες, σχολές σκέψης, ήθη/έθιμα κλπ) είναι αποτέλεσμα συντονισμένης ατομικής βούλησης, και πόσα είναι αναδυόμενα χαρακτηριστικά από εντελώς άσχετες αλληλεπιδράσεις; Ή μήπως όλα είναι και τα δύο σε κάποιο βαθμό;

Σκεφτείτε το εξής: αν ο Einstein είχε γεννηθεί 10.000 χρόνια πριν, το πιο πιθανό είναι ότι θα ανακάλυπτε στην καλύτερη περίπτωση ένα καλύτερο τσεκούρι. Αντί για αυτό, ανακάλυψε τη γενική σχετικότητα, χάρη σε χιλιάδες άλλους ανθρώπους, από τον πρώτο Σουμέριο που σκέφτηκε να σκαλίσει μαθηματικά προβλήματα σε μία πέτρα μέχρι το θείο του που του κίνησε το ενδιαφέρον για τη Φυσική. Πού αρχίζει το ατομικό επίτευγμα του Einstein, και πού τελειώνει το συλλογικό επίτευγμα της ανθρωπότητας; Ή, σε λιγότερο άγνωστες περιοχές, σε τι βαθμό καθοδηγεί η μουσική βιομηχανία τους έφηβους και σε τι βαθμό καθοδηγείται από αυτούς;

[*] 1η εργαστηριακή άσκηση στο μάθημα "Νευρωνικά Δίκτυα" του τμήματος ΗΜΜΥ ΕΜΠ, όταν τουλάχιστον πήγαινα 4ο έτος...