Ας το αντιμετωπίσουμε: η γλώσσα που χρησιμοποιεί ένας 25χρονος και η γλώσσα που χρησιμοποιούσε ο Ροΐδης πριν 120 χρόνια, δεν είναι η ίδια γλώσσα. Και η δεύτερη (thanks talos) δε μαθαίνεται καθόλου εύκολα, όπως είναι σε θέση να βεβαιώσουν τα εκατομμύρια δύσμοιρα χωριατόπουλα που τη διδάσκονταν στο δημοτικό μέχρι την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου. Και δε "φταίει" κανείς για αυτό.
Αν κάποιος φταίει είναι όλοι αυτοί οι πυροβολημένοι αττικιστές που για 150 χρόνια επέβαλαν σε αυτόν το λαό ένα σχεδόν μοναδικό στην ιστορία κόμπλεξ κατωτερότητας. Και είναι ευτύχημα που η μεγαλοφυΐα και το ταλέντο ανθρώπων όπως ο Ροΐδης και ο Παπαδιαμάντης κατάφεραν να εκδηλωθούν παρά τα ζοφερά εμπόδια που τους έβαζε μία ουσιαστικά ξένη -και τότε- επίσημη γλώσσα.
Απλώς κάποια στιγμή πρέπει να ξεπεράσουμε το μύθο της δήθεν μοναδικής γλώσσας που έχει αλλάξει τόσο λίγο τα τελευταία 3000 χρόνια. Και να πάψουμε να νομίζουμε ότι θα "βρωμίσει" ο Ροΐδης και ο κάθε Ροΐδης αν μεταφραστεί σε σύγχρονη γλώσσα. Στο κάτω-κάτω μια μετάφραση θα γίνει, δε θα καταστραφούν όλα τα πρωτότυπα! Ο ίδιος ο Ροΐδης ήταν θερμός δημοτικιστής και η γλώσσα του ήταν παρωδία της επίσημης Καθαρεύουσας, όπως είχα ανέκαθεν την εντύπωση εδώ που τα λέμε...
Αυτό είναι για μένα ένα σημαντικό πρόβλημα των κειμένων του: κάποια στιγμή, η Καθαρεύουσα θα έπαυε να μας τυρανάει και μοιραία θα μειώνονταν ή θα εξαφανίζονταν αυτοί που θα μπορούσαν να πιάσουν την καυστική σάτιρα που επιχειρούσε να περάσει χρησιμοποιώντας το συγκεκριμένο γλωσσικό τύπο. Φυσικά μένουν πολλά άλλα να εκτιμήσει κανείς στο Ροϊδη.
Στο κάτω-κάτω, θα περίμενε κανείς, αφού αυτή η γλώσσα είναι τόσο κατανοητή και προσπελάσιμη στο μέσο ομιλητή της δημοτικής, και αφού τα κείμενά της δεν είναι "ιερά", να μην ανησυχούσαμε και τόσο πολύ για απώλειες κατά τη μετάφραση.
Για να πούμε βέβαια και του στραβού το δίκιο, τα περί νέων που αυτομάτως θα βυθιστούν στο Ροΐδη μόλις αρθεί το γλωσσικό εμπόδιο, είναι μέγιστα μεγαλόστομες αρλούμπες.
Γενικά θα ήθελα να μη δίνουμε τόσο μεγάλες διαστάσεις στο καθετί: "οι νέοι θα πέσουν με τα μούτρα στο Ροΐδη" απο δω, "εξαφανίζεται ένας ολόκληρος κόσμος" από κει.
Του κώλου τα εννιάμερα, λέω εγώ.
απντέητ: διόρθωσα το πρώτο λινκ ώστε να δείχνει στο σχετικό post του dogblogger και όχι στο άρθρο των Νέων.
12 σχόλια:
Ή ΤΚ9 που έλεγε κι ένας φίλος στο λύκειο κάθε που στο μάθημα της λογοτεχνίας η φιλολογίνα μας τσαμπύναγε για την τεχνική της αποδόμησης...
"...η γλώσσα που χρησιμοποιεί ένας 25χρονος και η γλώσσα που χρησιμοποιούσε ο Ροΐδης πριν 120 χρόνια, δεν είναι η ίδια γλώσσα. Και η πρώτη δε μαθαίνεται καθόλου εύκολα, όπως είναι σε θέση να βεβαιώσουν τα εκατομμύρια δύσμοιρα χωριατόπουλα..."
Είμαι σχολαστικός, το παραδέχομαι εκ των προτέρων, αλλά εννοείς η δεύτερη...
Σχετικά με το σχόλιο του Ταλω:
Κι ιγώ μπιρδεύτηκα! Νουόμισα οτι ιννοούσε πους οι ηπαρχιώτες διν μάθαιναν γιευκούλα τα προυτεβουσιάνικα.
Αλλά μάλλον όντως εννοούσε την 2η.
======
Πάντως προβάλλω μιαν ένσταση.
> Ο ίδιος ο Ροΐδης ήταν θερμός δημοτικιστής
> και η γλώσσα του ήταν παρωδία της επίσημης
> Καθαρεύουσας, όπως είχα ανέκαθεν
την
> εντύπωση εδώ που τα λέμε...
Τότε γιατί να μεταφραστεί; Δεν θα χάσει έτσι μεγάλο μέρος του χιούμορ και της σάτυράς του;
Εγώ δεν έχω πάει Ελληνικό σχολείο, ούτε διδάχθηκα ποτέ την καθαρεύουσα*. Κι όμως η ιδέα του να ΜΗΝ τον διαβάσω όπως έγραψε, μου είναι ΑΔΙΑΝΟΗΤΗ.
Κι ας χρειάζεται να διαβάζω καμμιά πρόταση δυο-τρεις φορές για να την καταλάβω. Και τί έγινε;; Τα Ελληνικά μου καλυτερεύω. Unlike the υποψήφιους αναγνώστες της "μετάφρασης".
Στο κάτω-κάτω, τον Ροΐδη μπορείς να τον διαβάσεις και στα Αγγλικά (Pope Joan), αλλα σίγουρα αυτό είναι μόνο για τους παντελώς άσχετους με τα Ελληνικά;
Μην το παραχέζουμε με τα politically correct της υπόθεσης ρε j95.
Δηλώνω κατηγορηματικά ενάντιος στην μετάφραση, εκτός αν προορίζεται για ξένους που μόλις έμαθαν Ελληνικά.
====
Επι τη ευκαιρία δηλώνω και πλήρως υπέρ της μετάφρασης του Άρειου Ποττήρ στα Αρχαία, κι ας μην μπορώ να το διαβάσω ακόμα άνετα. Που θα πάει, κάποτε θα το τελειώσω το Τητς Γιορσέλφ Έινσιεντ Γκρήκ, δεν θα το τελειώσω; Οι εισαγωγικές γραμμές είναι δελεαστικότατες:- «Δούρσλειος και η γυνή ενώκουν τη τετάρτη οικία τή της των μυρσινών οδού. εσεμνύνοντο δε περί εαυτούς ως ουδέν διαφέρουσι των άλλων ανθρώπων...» (φυσικά σε πολυτονικό)
Η «ΟΚΥΠΟΡΟΣ ΥΟΓΟΗΤΙΚΗ» κοσμεί το κάλυμα.
Well done, Andrew Wilson!
Some bastard has to keep up the standards.
====
* Ξέρω μόνο οτι η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται όταν η λήγουσα είναι μακρά (Κι αυτό απ'το ρεμπέτικο)
Τώρα που το σκέφτομαι, αυτήν την απάντηση στο δικό μου μπλογκ δεν θάπρεπε να την είχα γράψει, καλύτερα;...
:-D :-D :-D
παντα ηθελα να γραψω κατι για την φτωχεια των ελληνικων, αλλα θελω να κανω λιγη σοβαρη ερευνρα πρωτα. Για μενα παντως η μανια με την δημοτικη ειναι και γελοια και καταστροφικη.
Μερικα πραγματα απλα δεν λεγονται σε αυτην την φτωχη γλωσσα.
Δεν σημαινει οτι θελω καμμια επαναφορα της καθαρευουσας. Απλα να ειμαστε ακομπλεξαριστοι και να χρησιμοποιουμε οτι θελουμε απο την μακρια ιστορια της ελληνικης γλωσσας.
J95: Νομίζω ότι το πραγματικό ζήτημα είναι αν ένας εγγράμματος Έλληνας είναι επιθυμητό να μπορεί να διαβάζει Ροΐδη στο πρωτότυπο, με τον ίδιο τρόπο που ένας εγγράμματος Άγγλος μπορεί να διαβάζει Shakespeare στο πρωτότυπο χωρίς ανυπέρβλητες δυσκολίες. Αν δηλαδή θα πρέπει να είναι από τους στόχους του εκπαιδευτικού μας συστήματος σε κάποια βαθμίδα (ποια, το συζητάμε), να υπάρχει καλή εξοικείωση με προγενέστερες λόγιες και αρχαίες μορφές της γλώσσας, σε κάποιο (προς προσδιορισμό) βαθμό.
Νομίζω ότι ο Ροΐδης είναι ένας καλός πήχυς: δεν είναι Θουκυδίδης. Αποτελεί εφικτό επίπεδο γλωσσομάθειας.
Κατά τα άλλα, φυσικά να μεταφράσει κανείς ότι θέλει σε όποια διάλεκτο θέλει. Ροΐδης στα νέα Ελληνικά, στα Ομηρικά Ελληνικά, στα Τσακώνικα, στα Ποντιακά, στα Κυπριακά και στα Κρητικά. Δεν θα αυξήσει τις πωλήσεις, αλλά δεν βλάπτει κιόλας.
Επίσης οι νέοι δεν θα πέσουν με τα μούτρα στον Ροΐδη, αλλά η Πάπισσα Ιωάννα *παραμένει* ένα από τα διασκεδαστικότερα βιβλία που έχουν γραφτεί στην Ελληνική γλώσσα. Θα πήγαινε καλά σαν ταινία...!
"Τότε γιατί να μεταφραστεί; Δεν θα χάσει έτσι μεγάλο μέρος του χιούμορ και της σάτυράς του;"
Ναι, όπως είπα όμως αυτό είναι αναπόφευκτο αργά ή γρήγορα γιατί πρέπει να έχεις γνωρίσει καθαρευουσιάνο για να το πιάσεις. Βέβαια κρίνοντας από το σχόλιο του φίλου μας S G, ενδέχεται η συγκεκριμένη πλευρά του χιούμορ του Ροΐδη να έχει πάρει μια τουλάχιστον (πάνω-κάτω0 σαρακονταπενταετή παράταση ζωής, όμως είμαι σίγουρος πως αν κάνει στ' αλήθεια σοβαρή έρευνα θα εκπλαγεί.
Κι εγώ προτιμώ το πρωτότυπο και θα ήθελα να υπάρχει στην παιδεία μια εξοικείωση με διαφορετικούς γλωσσικούς τύπους, αλλά δε νομίζω ότι παθαίνει τίποτα από τη μετάφραση. Καλό είναι να υπάρχει και μία μετάφραση. Εμένα μου άρεσε και ο Αστερίξ στα Ποντιακά και μάλιστα ένα φεγγάρι ήθελα να μεταφράσω το KDE σε προχωρημένη αργκώ, έτσι για την πλάκα μου.
Πάντως η Πάπισσα, που όντως είναι φοβερό βιβλίο, αλλού έχει το ζουμί και όχι στο γλωσσικό τύπο. Μη σας πω πρέπει να βγει και σε εικονογραφημένα με πράγματα να πετάγονται για τρίχρονα. :)
Μια επιλογή παραπάνω δεν βλάπτει ποτέ. Που ξέρεις αν το διαβάσω στην νεοελληνική, ίσως το απολαύσω και περισσότερο. Ω! ιεροσυλία :-Ρ
(Η Παπισσα που έχω έκανε 14 δραχμές -ΒΙΠΕΡ, Έκδοσις ΠΑΠΥΡΟΣ ΠΡΕΣΣ-)
> θα ήθελα να υπάρχει στην παιδεία μια εξοικείωση
> με διαφορετικούς γλωσσικούς τύπους, αλλά δε νομίζω
> ότι παθαίνει τίποτα από τη μετάφραση.
Δεν τόχω δει το νεοελληνικό, οπότε, προς το παρόν, αρκούμαι με τη γνώμη σου.
Αλλά το θέμα παραμένει: Για ποιόν προορίζεται η μετάφραση; Αν ο άλλος δεν έχει την παιδεία ή το ενδιαφέρον να τσακιστεί να μάθει δυο πράγματα για την Καθαρεύουσα, θα ενδιαφερθεί για τo θέμα του βιβλίου;
====
Εκτός αυτού, εννοείται οτι όλες οι μεταφράσεις είναι καλό να υπάρχουν. Ας το μεταφράσουν και σε Klingon. (Εδώ είδαμε Τσιφόρο σε lojban!)
Αλλά το θέμα νομίζω οτι είναι what does the existence of this translation say about us?
καλα καλα μην υπερβαλλουμε, εδω η βικιπαιδεια βγαινει και σε εκδοση simple english...
δεν ειναι φρικτο να μεταφραστει, ειναι λιγο αστειο, αλλα αν ετσι αρχισουν να διαβαζουν περισσοτεροι καως. Εγω το μονο που απευχομαι ειναι καποια μερα να μην ξερει κανεις να χρησιμοποιησει εναν λιγο περιεργο τυπο ή να μην καταλαβαινει μια δοτικη πχ. Ποσο ευχομαι να ειχαμε ακομα δοτικη δεν το φανταζεστε. Ή πχ δεν ειναι γελοιο στην δημοτικη οτι ΟΛΑ λεγονται "στο"? Πειτε στον, βαλε στο, ειμαι στο, παω στο, βρισκομαι στο, πανω στο (αυτο και αν ειναι ηλιθιο! "πανω εις το" αντι για το απλουστερο και λογικοτερο "επι του").
Διαβασα το περι ερωτος συμποσιο του Πλατωνα και ειχε στο ενα φιλο τη μεταφραση και στο διπλανο το πρωτοτυπο. Αν δεν ειχε τη μεταφραση δεν θα καταλαβαινα τι ελεγε. Και ελεγε τοσα πολλα πυ θα ηταν κριμα να μην τα καταλαβαινα. Αν δεν ειχε το πρωτο τυπο δεν θα εβλεπα ποσο απιστευτα δομημενα και ξεκαθαρα μπορουσε να τα πει στη γλωσσα του που με καμια Παναγια δεν θα μπορουσα να φανταστω οτι ηταν ο προγονος της δικιας μου και ηταν κατα πολυ ανωτερη στην εκφραση της και στο λεξιλογιο της. Ακομα και στη συνταξη της. Κι αυτο θα ηταν κριμα να μην το θαυμασω.
Δημοσίευση σχολίου